Yael Bartana

Description

Tent. Eindhoven, Stedelijk Van Abbemuseum, 18-02-2006, 30-04-2006. - Publicatie bij de solotentoonstelling van Yael Bartana (Afula 1970) geeft een overzicht van haar video- en fotowerken. De van oorsprong Israëlische Bartana heeft inmiddels haar geboorteland verlaten en is via de Verenigde Staten in Nederland terecht gekomen. Het is juist deze afstand tot Israël die haar in staat stelt de rituelen en codes waarmee ze is opgegroeid vanuit een artistieke en politieke vrijheid te bezien. De Israëlische samenleving kent vele openbare riten en ceremonies die het nationale bewustzijn en de onvoorwaardelijke trouw aan de eigen natie orkestreren. De Israëlische media manipuleren in hun verslaglegging ervan nauwgezet een dramatische structuur die de juiste nationalistische emoties opwekt. Bartana, eens opgeleid tot trouw soldaat in een land in ‘permanente noodtoestand’, maar nu onafhankelijk kunstenaar, isoleert binnen deze collectieve uitingen van religie, klasse of nationalisme steeds het individu. Haar video’s en installaties, meestal gebaseerd op documentair materiaal, selecteren met name die handelingen die de media niet over willen brengen. Hierdoor ontstaan kritische en contemplatieve ‘pauzes’ in rituelen die door de gemiddelde Israëliër zonder veel nadenken worden uitgevoerd en een gedachteloze bereidheid zich te conformeren uitdrukken, die tegelijkertijd niet specifiek Israëlisch is. Bartana heeft hiervoor niet veel tijd nodig. Haar video’s duren meestal slechts enkele minuten. Door de concentratie op de on- of onderbewuste machinaties achter de erin afgebeelde werkelijkheid krijgen ze echter een tijdloze dimensie, waarin de aandacht verlegd wordt voorbij de dingen die zich aan de oppervlakte afspelen. Bartana opereert in feite als een archeoloog en antropoloog tegelijkertijd en transformeert haar bevindingen vervolgens vrijelijk tot zeer subjectieve analyses van de geestesgesteldheid van haar land. Deze analyses behouden daarbij, paradoxaal genoeg, tot op aanzienlijke hoogte een overweldigende objectieve overredingskracht. Ze laat de mens opnieuw naar zichzelf kijken. Soms maakt ze de kijker ook onderdeel van de handeling, zoals bij Profile, waar de toeschouwer met een koptelefoon op het hoofd de getoonde handeling, jonge soldaten die met koptelefoons op een schietoefening uitvoeren, verdubbelt. Meer recentelijk richt Bartana haar lens ook op ander landen, zoals in You Could Be Lucky, waarin ze de jaarlijkse paardenrace in Liverpool met een scherpe blik neerzet. De foto’s van Bartana, in de tentoonstelling in het Van Abbemuseum voor het eerst vertoond, zijn met eenzelfde intentie genomen. Hierin worden de thema’s uit haar video’s soms teruggebracht tot een enkel beeld. Daarnaast doen ze verslag van haar reizen en bieden ze een beeld van haar persoonlijk omgeving.De bij de tentoonstelling uitgebracht publicatie laat via vele beeldsequenties zien hoe Bartana haar werk en oeuvre inhoudelijk en formeel opbouwt. Zowel de onafhankelijke intimiteit als de bewust ingenomen afstand van haar kijkrichting worden zichtbaar. Charles Esche, directeur van het Van Abbemuseum, beschrijft hoe Yael Bartana juist vanwege haar specifieke achtergrond de video’s en foto’s kan maken die ook aan het publiek buiten Israël de menselijke geest blootleggen en analyseert aan welke filmische manipulaties haar onafhankelijke geest af te lezen valt. Het interview van Galit Eilat met Yael Bartana gaat nader in op het culturele en politieke erfgoed van Israël en de manier waarop de kunstenaar zich daartoe nu als een ‘immigrant’ verhoudt. Bartana vertelt erin over de schrijvers en visies die haar inspireren en de wijze waarop in haar werk geluid een driedimensionale brug slaat tussen haar eigen oorspronkelijke emoties en de ervaring van de toeschouwer. Ze licht bovendien toe waarom ze, hoewel ze in Nederland woonachtig is, nog geen werk over dit land heeft gemaakt