Engelen uit Europa

Beschrijving

Imperialisme en moraal: het lijkt een tegenstelling. Het koloniseren van gebieden in Azië, Afrika, de Caraïben of Zuid-Amerika gaat moeilijk samen met sociaal beleid en progressieve democratische ideeën. Toch geloofde een voorhoede van Europese bestuurders en intelligentsia rond 1900 heilig in deze paradox. Deze 'ethici' probeerden het koloniale systeem van binnenuit te hervormen. Door sommigen werden zij geprezen als hoeders van moraal; door anderen verguisd vanwege hun softe houding en het vernietigen van een imperiale ambitie. Voor Nederland was A.W.F. Idenburg, minister en gouverneur-generaal, de opmerkelijke belichaming van dit 'ethisch-imperialisme'. Vooruitstrevende idealen over democratie, economische welvaart en meer zelfstandigheid voor Nederlands-Indië en Suriname vielen samen met hard militair ingrijpen, behoudzucht en internationale machtspolitiek. Na de dekolonisatie gaf de grote Indonesische schrijver Pramoedya Ananta Toer daarom juist Idenburg de ironiserende bijnaam 'het engelengezicht van Europa'. De zachtmoedige antirevolutionair Idenburg stond symbool voor de dubbele moraal van goedbedoelende bestuurders uit Europa. Mensen die ingehaald werden door de tijd, door het antikoloniaal verzet dat als bazuingeschal de naderende ondergang van het Nederlandse imperium voorspelde