Becoming Dutch

Be[com]ing Dutch was een tweejarig project dat van 26 januari 2007 tot en met 31 december 2008 liep. Het werd zowel binnen als buiten het Van Abbemuseum ontwikkeld, en bestond uit debatten, leesgroepen, kunstenaarsprojecten, tentoonstellingen, cursussen en vormen van collectieve participatie en productie. Vragen over culturele identiteit en normatieve 'nationale' waarden worden steeds meer een kwestie in de politieke en culturele debatten. Be[com]ing Dutch vroeg zich af of de kunst alternatieve voorbeelden zou kunnen bieden om na te denken over een hedendaagse samenleving. Be[com]ing Dutch streefde ernaar onze ideeën over culturele identiteit te ondervragen en de processen van in- en uitsluiting in de huidige tijd te onderzoeken.

Winnaar van de stimuleringsprijs voor culturele diversiteit

In 2006 is het Van Abbemuseum voor zijn plan Be[com]ing Dutch door de Mondriaan Stichting uitgeroepen tot winnaar van de Stimuleringsprijs voor Culturele Diversiteit. In totaal zijn negen plannen ingediend door dertien instellingen. Het project van het Van Abbemuseum concentreerde zich op Eindhoven en de regio als een plaats waar multiculturalisme op alledaagse basis wordt beoefend.

Tentoonstelling

De tentoonstelling Be(com)ing Dutch vormde onderdeel van het project en was van 24 mei 2008 tot en met 14 september 2008 te zien in het museum. Het kwam voort uit het onderzoek dat in het kader van het project werd gedaan. Het museum heeft zich in dit onderzoek gericht op datgene wat in Nederland gevoelige kwesties zijn geworden, zoals identiteit, nationaliteit, burgerschap en sociale cohesie.

In de twee jaar van het project zijn kunstenaars, intellectuelen, politici en de inwoners van Eindhoven uitgenodigd om mogelijke antwoorden te zoeken op lastige vragen. Wat betekent het in het in de eenentwintigste eeuw om ‘Nederlands te zijn’ of ‘Nederlands te worden’? Wie zijn trouwens ‘de Nederlanders’ en hoe willen we door onszelf en door anderen worden gezien? De uitkomst van dit hele proces was te zien in een tentoonstelling van kunstwerken in het museum en in de stad Eindhoven.

Be(com)ing Dutch nam in Nederland een bijzondere plaats in, omdat het uitging van een uitgesproken politiek en maatschappelijk onderwerp en dit vertaalde naar artistieke termen. Sinds 2006, toen het Van Abbemuseum een prijs kreeg die het mogelijk maakte onze bestaande ideeën te verwezenlijken, was de discussie in Nederland over wie we zijn, waar we vandaan komen en waarheen we op weg zijn, en over normen en waarden in een globaliserende wereld nog actueler en urgenter geworden. De lange looptijd van het project maakte het in het museum mogelijk om uitvoerig met mensen van gedachten te wisselen en om grote openbare discussies zoals de Eindhoven Caucus te organiseren. Nu was het aan de kunstenaars, waarvan er velen aan alle fasen van Be(com)ing Dutch hebben deelgenomen, om het publiek te laten zien wat ze hebben gevonden. Tweeëntwintig van de achtendertig kunstenaars maakten voor de expositie nieuw werk, rond drie brede richtinggevende thema’s: ‘imaginair verleden’, ‘imaginair heden’ en ‘imaginaire toekomst’.

Kunstenaars in de tentoonstelling

Petra Bauer, Abdellatif Benfaidoul, Michael Blum, Libia Castro & Ólafur Ólafsson, Phil Collins, Carla Cruz, Gerrit Dekker, Erwin van Doorn, Ronen Eidelman, Ed van der Elsken, Hadassah Emmerich, Alexandra Ferreira, Daan van Golden, Rana Hamadeh, Nicoline van Harskamp, Alicia Herrero, Hans van Houwelingen, Johan van der Keuken, Annette Krauss, Agung Kurniawan, Surasi Kusolwong, Toos Nijssen, Ahmet Ögüt, Wendelien van Oldenborgh, Bik Van der Pol, Ilya Rabinovich, Mario Rizzi Mounira, Al Solh, Fiona Tan, Alite Thijsen, Lidwien van de Ven, Tintin Wulia, Bettina Wind, Stephen Willats.

Eindhoven Caucus

Van 9 november t/m 6 december 2007 hebben we in het Van Abbemuseum de Eindhoven Caucus georganiseerd. Deze caucus duurde vier weken.

Een ‘caucus’ is gewoonlijk een bijeenkomst van politici, die besluiten nemen over het toekomstige beleid. De bedoeling van de Eindhoven Caucus was om de discursieve omgeving binnen de stad te stimuleren en de mogelijkheid te scheppen voor onze ambitie: de kunst moet zich mengen in het maatschappelijk leven en het politieke denken.

Het programma bestond uit een serie workshops, filmvertoningen en discussies op de weekdagen voor de genodigde deelnemers aan de Eindhoven Caucus, en tijdens ieder weekend een serie voordrachten en discussies die toegankelijk was voor zowel deze deelnemers als voor een breder publiek. Medewerking werd o.a. verleend door een breed scala van theoretici zoals Rosi Braidotti, Homi K. Bhabha, Galit Eilat, Boris Groys, Chantal Mouffe, Nikos Papastergiadis, Paul Scheffer, Shepherd Steiner, Gayatri Chakravorty Spivak, Gerald Raunig, en inspirerende kunstenaars, schrijvers en culturele producers zoals Yael Bartana, Abdelkader Benali, Igor Dobričić, Sarah Pierce, Bik Van der Pol, Renee Ridgway, Artur Žmijewski, Phil Collins, Agung Kurniawan en vele anderen. Centrale paradoxen van de CAUCUS waaromheen het programma werd ontwikkeld, waren:

• De heropleving van nationalisme versus de realiteit van globalisering en migratie. Hoe kan de kunst zich een weg uit deze tweedeling verbeelden?
• De wederopkomst van religie als de dominante culturele identiteitsaanduider versus de seculaire globalisering van het kapitaal. Hoe kan de kunst in deze tijd identiteit op een andere wijze uitbeelden?
• De autonomie van de kunst versus het gebruik ervan (kritisch, economisch en maatschappelijk)
• Hoe kan een museum verandering teweegbrengen in een provinciestad (Eindhoven).
• Kan de kunst de politiek veranderen, bepaalt de politiek de kunst?

Partners

BAK basis voor actuele kunst, Utrecht; NSF, Cork; Witte de With, Center for Contemporary Art, Rotterdam; Gate Archive, Eindhoven; Kosmose, Eindhoven; The New Museum of Contemporary Art, New York; Townhouse Gallery, Cairo; Insa Art Space, Seoul; Museum Tamayo Arte Contemporaneo, Mexico City; Stichting InterArt, Arnhem; KKH, Stockholm; Public Preparation, Tallinn.

Documantaire project in de toren

Het Be[com]ing Dutch project was een leerproces, niet alleen voor het museum, maar voor de deelnemers van dit project en alle geïnteresseerden. In dit proces werd uitgezocht of kunst een nieuwe manier van denken kan creëren over vraagstukken rond kunst in hun relatie tot cultuur, identiteit en de samenleving in Nederland. Mensen met vele verschillende achtergronden, waaronder filosofen, kunstenaars, curatoren en het publiek, zijn aan de slag gegaan met deze vraagstukken.

Alle activiteiten, debatten, symposia, workshops en kunstprojecten van Be[com]ing Dutch werden in de Toren gedocumenteerd in de periode van 9 november 2007 tot en met 3 april 2009. De ‘waslijnen’ gaven, van de kelder tot de derde verdieping, een chronologisch overzicht van het Be[com]ing Dutch project. Dit overzicht werd naarmate het project vorderde aangevuld. Bezoekers werden uitgenodigd om door de Toren te dwalen en kennis te nemen van de verschillende informatiebronnen die voorhanden waren: er waren boeken te lezen, video’s te bekijken en op alle verdiepingen waren er Be[com]ing Dutch woordenboeken die bezoekers gratis mee mochten nemen.

In de kelder was een verzameling van documentatiemateriaal. Op de computer konden bezoekers videofragmenten bekijken van alle activiteiten die rond Be[com]ing Dutch hebben plaats gevonden. Hier maakten bezoekers ook voor het eerst kennis met het Be[com]ing Dutch woordenboek. De boeken hier aanwezig gaven meer context aan het project, zoals voorbeelden van projecten in de rest van Nederland die met ongeveer dezelfde vraagstellingen bezig zijn geweest.

Be[com]ing Dutch werd door de Mondriaan Stichting uitgeroepen tot winnaar van de Stimuleringsprijs voor Culturele Diversiteit in 2006. De prijsuitreiking en de media-aandacht er omheen werden op de begane grond getoond naast onze eigen visie op het project en de toekomst daarvan. Deze twee verschillende verhalen over het project werden op twee grote schermen geprojecteerd, de koptelefoons hingen aan de ‘waslijn’.

Op de tussenverdieping lieten we via drie videoschermen de eerste activiteiten zien die rond Be[com]ing Dutch georganiseerd werden: twee interne seminars ‘Curating & Diversiteit’ (oktober ’06) en ‘On Nationalism’ (december ’06) en ‘the Gatherings’ (januari ’07). Tijdens de interne seminars werd de rol van het museum besproken aan de hand van onderwerpen als identiteit, diversiteit en het alledaagse leven in de huidige tijd. De externe expertise en de daarbij horende reflectie leidden tot het eerste grote publieke debat ‘the Gatherings’. Tijdens deze bijeenkomst werd er met een groter en nog meer divers publiek verder gepraat over de toekomst van dit project.

Twee monitoren op de bovenverdieping  lieten fragmenten zien van de derde en vierde interne seminars: ‘Nieuw cultureel burgerschap’ (mei ’07) en ‘On Collecting & Identity’ (september ’07). Dit laatste seminar werd georganiseerd in samenwerking met het Instituut Collectie Nederland, om na te gaan in hoeverre de veranderingen in de maatschappij een weerslag vinden in de opbouw en het beheer van een collectie. Moet de collectie een afspiegeling zijn van de samenleving waar we in leven?

De derde monitor liet de bezoeker documentatie zien van de eerste editie van de jongerentalkshow ‘Creative Citizens’ (mei ’07). Een debat dat buiten de muren van het museum plaats vond (in Area 51) en waarbij de jongeren uit Eindhoven hun mening gaven over een aantal vraagstukken over de hedendaagse samenleving.

Op de derde verdieping konden bezoekers kijken en luisteren naar video’s van de presentaties en workshops van de ‘Eindhoven Caucus’ (November/December ’07) (Caucus is ontleend aan een term van een Indiaans Amerikaans gebruik: een zeer pragmatische vorm van democratie waarbij iedereen uit een kleine gemeenschap samenkomt om te discussiëren over de toekomst). Tijdens deze bijeenkomst kwamen kunst en maatschappij samen; aan de hand van discussies werden kunstwerken gemaakt en acties ondernomen. In het weekend werden er publieke momenten georganiseerd met sprekers en activiteiten.

Ook waren hier foto’s te zien van onderdelen van Be[com]ing Dutch die zich buiten de getoonde activiteiten afspeelden. Zoals ‘Museum as a Hub’ (een project in samenwerking met New Museum of Contemporary Art in New York) en ‘Art Beyond the Walls’ (kunstenaarsprojecten buiten het museum).

Als afsluiting wilden we graag de bezoeker deelnemer laten worden van Be[com]ing Dutch, door een reactie te vragen op het project en een nieuw woord achter te laten voor ons woordenboek.

Het documentatieproject in de Toren is door Ons Jan, Ontwerpstudio Nathalie Schellekens en Studio JanJannes ontworpen.

Website

Meer informatie over het project Be[com]ing Dutch is te vinden op www.becomingdutch.com.