Play Van Abbe

Vanaf 28 november 2009 tot en met 26 juni 2011 was Play Van Abbe 18 maanden lang het belangrijkste project voor het museum. Het was een veelzijdig programma met en rond de collectie van het Van Abbemuseum en besloeg het grootste deel van de expositieruimte. Play Van Abbe bestond uit tentoonstellingen, projecten, performances, lezingen, discussies en nieuwe manieren om een kritische reflectie van het publiek op de relatie tussen kunst en de samenleving mogelijk te maken. Met de maatschappelijke veranderingen van de laatste 20 jaar in het achterhoofd stelde het museum met Play Van Abbe actuele vragen over de identiteit en het doel van musea en instellingen voor cultureel erfgoed.Wat is de rol van een kunstmuseum in de 21e eeuw? Wat zijn de codes in een museum en in welke mate zijn we ons bewust hiervan? Hoe hebben deze codes zich ontwikkeld en gelden ze nu nog steeds? Kunnen we ze zichtbaar maken? Ze veranderen? Ermee spelen?18 maanden lang nam het veelzijdige programma Play Van Abbe de collectie als uitgangspunt om bovenstaande vragen te beantwoorden. De focus lag niet alleen op de kunstwerken zelf, maar ook op de manier waarop wij ernaar kijken en erover praten in een museum. Vragen over vorm en inhoud, kopie en origineel, goed en slecht kwamen ter discussie. De ogenschijnlijke neutraliteit van het museum werd uitgetest en de relatie met het tentoonstellen en verzamelen van kunst werd onderzocht. De geschiedenis en het doel van kunstmusea in het algemeen en het Van Abbemuseum in het bijzonder werden ontrafeld als subjectief en gerelateerd aan zowel ethische beslissingen in de samenleving als aan esthetische keuzes inzake schoonheid en orde.

Play Van Abbe

Play Van Abbe was een ‘(rollen)spel’ waarin de bezoekers, kunstenaars en medewerkers van het museum gevraagd werden een actieve rol te spelen. Het programma wilde alle betrokkenen op speelse manier stimuleren kritisch te denken over hoe kunstwerken hier komen en wat het museum ermee kan doen nu ze er zijn. Samen met bezoekers, kunstenaars, (gast)conservatoren, onderzoekers en instellingen uit binnen- en buitenland wilde het Van Abbemuseum het museum bespelen als een instrument en meer leren over zichzelf en de mogelijkheden van culturele productie in deze tijd. Om recht te doen aan de gestelde vragen, stelde het museum het tijdelijke tentoonstellingsprogramma 18 maanden uit en richt het volledige aandacht op Play Van Abbe.Aanleiding voor de vragen in dit programma waren de observaties vanuit het museum over hoe de samenleving de afgelopen twintig jaar veranderd is. Welke invloeden hebben bijvoorbeeld de globalisering en het ontstaan van online gemeenschappen op een museum? Hoe kunnen we ruimte creëren voor interpretatie en reflectie in een schijnbaar doorlopend veranderende omgeving? Met Play Van Abbe leverde het Van Abbemuseum een bijdrage aan de theoretische discussie over de identiteit van musea voor hedendaagse kunst in de 21e eeuw. De onderwerpen van deze discussies werden zichtbaar gemaakt in de dagelijkse praktijk van het museum.Christiane Berndes, conservator collectie: “We willen het museum in relatie tot het dagelijkse leven en de wereld om ons heen op een nieuwe manier laten zien. Zodat bezoekers gaan denken ‘Zo had ik het nog niet gevoeld of ervaren’. Ik hoop dat er een vonkje overspringt.”

Programmaopzet

Het programma Play Van Abbe was gedurende de anderhalf jaar onderverdeeld in vier delen met elk een eigen thema. Ieder deel stelde aan het thema gerelateerde onderwerpen ter discussie. Via kunstwerken en manieren van bemiddeling werden artistieke visies bekeken en werd het museum als model onderzocht. Er werden nieuwe verhalen verteld met de collectie, oude verhalen werden gereconstrueerd en er werden opdrachten gegeven aan kunstenaars.Ieder deel bevatte een interventie of een interruptie; een project dat inbrak op het thema van het betreffende deel en de grenzen van de museale praktijk aftastte. In de periode dat de delen wisselden nodigde het Van Abbemuseum de bezoekers uit een kijkje achter de schermen van het museum te nemen. De vier delen van Play Van Abbe werden aangevuld met lezingen en discussies, een onderzoeksprogramma, een internationale conferentie en publicaties.

De delen

Het eerste deel, Het spel en de spelers, begon op november 2009 en liep tot maart 2010. In dit deel stelde het museum de verhalen van kunstenaars en tentoonstellingsmakers centraal. Wie zijn de ‘spelers’ binnen een museum en welke verhalen vertellen zij? Hoe zag een collectiepresentatie eruit in 1983 en hoe in 2009? Het ging om de positionering van een kunstmuseum – nu en in het verleden – en het opnieuw nadenken over deze positie zowel als een productieve omgeving waarin verhalen worden verteld als een presentatieruimte waarin dingen te zien zijn.

In maart 2010 startte het tweede deel Tijdmachines. In dit deel werden historische museummodellen bekeken. Hoe vertelt een museum een verhaal door middel van presentatietechnieken en welke aannames liggen hierachter verscholen?In deel 3 De principes van het verzamelen/ Het verzamelen van principes stond het verzamelen centraal. Wat betekent het om kunstwerken samen te brengen en te bezitten? Welk wereldbeeld roep je op met een collectie? Wie brengt de werken samen en waarom?.Het vierde en laatste deel, De toerist, de pelgrim, de flaneur (en de werker), onderzocht het plezier van een museumbezoek en hoe deze bezoekerservaring verder verrijkt kan worden.

Achtergrond Play Van Abbe

Play Van Abbe is voortgekomen uit het Plug In programma dat tussen 2006 en 2009 in het Van Abbemuseum te zien was. In deze driejarige ontwikkelingsperiode heeft het museum de collectie steeds vanuit nieuwe en uitdagende perspectieven belicht. Het was ook een reactie op de uitdagingen die er spelen binnen verschillende disciplines als kunst, kunstgeschiedenis, culturele studies en sociologie, maar ook bij de mensen binnen de museale praktijk. Hun vragen hebben betrekking op het kunstwerk als materieel object en op het museum als de context waarbinnen het kunstwerk gepositioneerd en geïdentificeerd wordt.Met behulp van interdisciplinaire en internationale samenwerkingsverbanden onderzocht Play Van Abbe hoe een museum gepositioneerd kan worden als een kennisinstituut dat een ‘collectief cultureel geheugen’ wil bewaren. Het wilde mensen verrassen en inspireren en tegelijkertijd het kritisch en langdurig nadenken over de rol die kunst speelt in de hedendaagse wereld stimuleren.

In samenwerking met

Instituut Collectie Nederland (ICN), AmsterdamUniversiteit Hildesheim, Duitsland

Adviseurs

Prof. Dr. Deborah Cherry, faculteit Kunstgeschiedenis, afdeling Kunstgeschiedenis van de Nieuwste Tijd, Universiteit van AmsterdamProf. Dr. Thomas Lange, Institut für Bildende Kunst und Kunstwissenschaft, Universiteit Hildesheim, DuitslandProf. Irit Rogoff, Visual Cultures, Goldsmiths University of London, Verenigd KoninkrijkShepherd Steiner, Art Critic, Visiting Assistant Professor in Modern and Contemporary Art, University of Florida, Verenigde StatenDr. Sarat Maharaj, Professor Visual Art & Knowledge Systems, Lund University & Malmo Art Academies, ZwedenDr. John Byrne, hoofd Masters Studies Fine Arts, Liverpool John Moores University, Verenigd Koninkrijk

Subsidiegevers

Play Van Abbe werd mede mogelijk gemaakt door bijdragen van de Mondriaan Stichting, de BankGiro Loterij, de Provincie Noord-Brabant en VSBfonds.