Edwin Zwakman : Façades

De foto's van Edwin Zwakman (1969) lijken op het eerste gezicht in de traditie van de documentaire fotografie te passen. Afgedrukt op een zeer groot formaat zien we huizen in aanbouw, verkeersknooppunten en vergezichten langs de kust. De standpunten zijn welhaast klassiek te noemen: vanuit het vliegtuig door de wolken naar beneden, vanaf het strand over de zee naar de horizon, vanuit een raam met uitzicht op de bebouwde omgeving. Maar de schijn bedriegt: wanneer je langer naar deze foto's kijkt, blijken er dingen niet te kloppen: een snelweg mondt uit in zee, een afrit bevindt zich aan de verkeerde kant van de weg. Alles wat we op deze foto's zien, is zorgvuldig opgebouwd in het atelier van Zwakman. De straten zijn van geschilderd karton, de huizen zijn breekbare modellen en de auto's zijn dinky toys. Zoals de echte wereld soms onecht lijkt, zo, maar dan omgekeerd, lijkt deze geconstrueerde wereld echt. Het spel uit onze jeugd, waarin met allerlei middelen de volwassen wereld werd geïmiteerd, wordt hier met volwassen technieken en op een meer consequente manier vervolmaakt. Het is zelfs dag of nacht in deze wereld, het is bewolkt of de zon schijnt. Maar omdat wij geloven dat foto's niet liegen, zeker niet de snapshots waar deze foto's op lijken, nemen we voetstoots aan dat het de echte wereld is, die we hier zien. We zijn maar moeilijk van dat idee af te brengen. Zolang je niet goed kijkt, 'herken' je wat je ziet. Een vluchtige scan van het visuele gegeven zegt je: "Foto, landschap, misschien wel in Nederland, plek mij onbekend." Nadat de 'foto als registratie van de werkelijkheid' door de mand is gevallen, ga je op zoek naar de details die de constructie verder verraden. Soms is er bijvoorbeeld iets mis met het perspectief of er missen dingen die er wel zouden moeten zijn: schoorstenen, naambordjes. Het is duidelijk dat hier niet de absolute illusie wordt nagestreefd, zoals bijvoorbeeld in sommige reclamefoto's gebeurt. In een interview met NRC Handelsblad zei Zwakman: "Je zou kunnen zeggen dat ik synthetische landschappen maak. Vergelijk het maar met vruchtensap uit een pak. In de meeste gevallen is dat geconcentreerd vruchtensap dat weer met water is aangelengd. Chemisch gezien bestaat dat sap uit precies dezelfde elementen als vers geperst sap en toch proef je dat het niet hetzelfde is. Zo is het ook met mijn foto's." Het punt waar de kijker met deze foto's zorgvuldig naartoe wordt gevoerd, bevindt zich ergens tussen fictie en realiteit: in de constructie van een parallelle werkelijkheid. Op die plek is ruimte genoeg voor eigen gedachten