Handelsmerken

De tentoonstelling Handelsmerken is geïnspireerd op de wereldwijde handelsrelaties van Eindhoven en Noord-Brabant in de afgelopen 600 jaar. Er wordt gekeken naar de eeuwenoude strategieën van vraag en aanbod, naar de ondoorzichtigheid van eigendom en de transparantie van uitwisseling. De titel Handelsmerken is een reactie op het ondernemingsverleden van Noord-Brabant. Dit gebeurt aan de hand van drie belangrijke handelsartikelen: de valk, de sigaar en de computerchip. De valk brengt de ecologische vogeltrekroute die Noord-Europa verbindt met Afrika ten zuiden van de Sahara in kaart, maar ook de vroegmoderne Europese valkerijhandel met als epicentrum het dorp Valkenswaard. De sigaar staat symbool voor een wereld van industrialisatie, de structuren van de natiestaat en een grondstoffenketen met onder meer tabaksbladeren uit Sumatra. Ten slotte belicht de computerchip een transnationaal ondernemings-systeem van ‘menselijk kapitaal’ en de regionale marketing van de ‘Brainport’ die bestaat naast de Rotterdamse zeehaven en de luchthaven Schiphol. de tentoonstelling volgen de bezoekers een tijdlijn die meer dan zeshonderd jaar handels- en sociale relaties in kaart brengt, een uitgebreide versie van prof. Elizabeth A. Povinelli’s Symphony of Liberalisms (2015 – nu). In dit werk worden datums van lokale en mondiale betekenis in een muzikaal manuscript genoteerd. Dit nodigt toeschouwers uit om de geschiedenis niet als een aaneenschakeling van gebeurtenissen voor te stellen, maar als een veranderende en zich ontwikkelende partituur. In het Van Abbemuseum wordt de Symphony als een getijdenlijn aangebracht langs de wanden van de Oudbouw in een grafische stijl van Julie Peeters. Stap voor stap wordt het tijdsverloop in de hele tentoonstelling onderbroken door onverwachte verbanden en geografische parallellen. Eigentijdse eigendomsgeschillen onderbreken een 16de-eeuwse huiselijke setting, een Birmese burgeroorlog ontvouwt zich naast de industrialisatie van Europese arbeidsomstandigheden en langs de ontwikkeling van de bureaucratie in Singapore zie je de staccato esthetiek van street art en hiphop in Eindhoven en Helmond uit de jaren tachtig. Met patronen van herhaling en verstoring verzet de tijd- en getijdenlijn in deze tentoonstelling zich tegen de moderne Europese indeling van ruimte en tijd, die door onderzoeksadviseur Denise Ferreira da Silva wordt samengevat als de scheiding van ‘dit hier’ en ‘dat daar’ en van het ‘hier en nu’ en ‘daar en toen’. Handelsmerken is de eerste grote tentoonstelling in Europa van de kunst- en onderzoekstichting Frontier Imaginaries. Na eerdere edities in Australië, Palestina en New York komt Frontier Imaginaries nu naar het Van Abbemuseum. Alle edities van Frontier Imaginaries gaan over de ontmoetingen tussen lokale en mondiale krachten via hedendaagse kunst. Voor deze editie heeft Frontier Imaginaries het Karrabing Film Collective - inheemse kunstenaars uit het noorden van Australië - uitgenodigd een nieuw filmwerk te maken geïnspireerd op hun bezoek aan het Valkerij en Sigarenmakerij Museum in Valkenswaard. Het gaat over de geschiedenis van de valk en de plek van deze vogel in de geschiedenis en mythologie van hun Aboriginal erfgoed. Ze leggen ook verbanden met een traditionele manier van betalen in de vorm van roltabak, en verbinden zo het erfgoed van Brabant met dat van de inheemse volkeren van Australië. Het is het eerste nieuwe werk van het collectief na hun films voor het TATE in Londen en hun kunstenaarsresidentie in Centre Pompidou in Parijs. Mede opdrachtgevers zijn het Institute of Modern Art in Brisbane en PUBLICS Helsinki. Het Van Abbemuseum leent voor de tentoonstelling ook een volledige zaal met onder meer diorama’s van het Valkerij en Sigarenmakerij Museum. In het museum in Valkenswaard komt een speciale installatie van het filmwerk van het Karrabing Film Collective. In de tentoonstelling is het tien meter lange canvas Murriland! (2015-heden) van de Aboriginal kunstenaar Gordon Hookey te zien. Het wordt voor het eerst getoond in combinatie met de inspiratie voor dit werk: het 102 schilderijen tellende History of Zaire (1973-74) van Tshibumba Kanda Matulu. De enorme schildering Murriland!, waar de kunstenaar nog steeds aan werkt, is gemaakt in opdracht van Frontier Imaginaries in samenwerking met documenta 14. In Kassel was het in de zomer van 2017 een publieksfavoriet. De Nederlandse kunstenaar Farida Sedoc ontwikkelt binnen Handelsmerken haar Freetown Lounge omgeving van design, mode en kunst. Het project is gebaseerd op Sedoc’s ervaringen met de hip-hop cultuur en haar persoonlijke band met Suriname. In het bijzonder richt ze zich op De Vrede van Breda, een verdrag uit 1667 waarin zowel New York (toen nog New Amsterdam) als Suriname werden geruild. Dit vormt de basis van een interdisciplinair project dat tentoonstellingsruimten opnieuw inricht, om zo de zogenaamde neutraliteit van de ‘witte kubus’ op zijn kop te zetten. In de tentoonstelling is werk van nog meer Nederlandse kunstenaars te zien. Zo presenteert Marcel van den Berg zijn serie collages #andwealmostlost (2013-2016). Ook Footnotes to Squat / Anti-Squat (2017) van Wendelien van Oldenborgh wordt getoond. Dit werk was eerder te zien in Jerusalem Show VII met de Al Ma’mal Foundation en Frontier Imaginaries en in het Nederlandse paviljoen van de Biënnale van Venetië 2017. Daarnaast wordt een nieuwe aankoop van het Van Abbemuseum – het werk Proud Rebels van Patricia Kaersenhout – voor het eerst getoond. Handelsmerken toont ook het nieuwe werk Drawing Rights van kunstenaar en onderzoeker Rachel O’Reilly, in samenwerking met PALACE (Valle Medina en Ben Reynolds). Het volgt de koloniale land- en oceaanwetgeving tegen de achtergrond van de hedendaagse steenkoolgasindustrie in Australië. Kunstenaars van The Otolith Group hebben de opdracht voor het maken van een nieuw werk gekregen. Zij ontwikkelen een behang gebaseerd op een landmark in Noord-Brabant: de ASML toren in Veldhoven. Het bedrijf is een knooppunt van de wereldwijde toeleveringsketen van computerchips, een belangrijke economische voorstander van 'de wet van Moore' en kent een hoogopgeleid en internationaal werknemersbestand. In de tentoonstelling zijn nog veel meer andere werken en erfgoedobjecten te zien. Een voorbeeld hiervan is een video- en textielwerk door kunstenaar Alice Creischer, waarbij voor het eerst ook de inspiratiebron voor dit werk wordt getoond. Dit is een 18e eeuwse gegraveerde schelp die werd gemaakt door een Communard (een lid van de Commune van Parijs in 1871) in ballingschap in de toenmalige strafkolonie Nieuw-Caledonië. Crochet Coral Reef project in zaal 6, opgezet door Margaret en Christie Wertheim van het Institute For Figuring. Het project bevind zich op het snijvlak van wiskunde, marine biologie, handwerken en community art.