Podcast Verborgen Verbanden: een onbekende koloniale erfenis

Over zijn Javaanse grootmoeder Moeinah wist schrijver en onafhankelijk onderzoeker Reggie Baay vrijwel niets. Het enige feit dat hij kende, was dat ze na de geboorte van zijn vader in het voormalige Nederlands-Indië in het najaar van 1919 is weggestuurd. Honderd jaar later, in oktober 2019, stuit hij tijdens een zoektocht in Indonesië op een spoor van haar. In de driedelige podcastserie Verborgen Verbanden: een onbekende koloniale erfenis volgen luisteraars Baay tijdens het onderzoek naar zijn familiegeschiedenis; een verhaal dat verbonden blijkt te zijn met de contractarbeid op de plantages van Deli, op het eiland Sumatra. De podcast is onderdeel van de gelijknamige tentoonstelling in het Van Abbemuseum. Je kunt de podcast hier beluisteren.

Contractarbeid

Het startpunt voor Baays onderzoek is de ontdekking dat zijn grootmoeder, na te zijn weggestuurd, uit bittere wanhoop tekende voor een leven als contractarbeider in Deli. Ondanks zijn blijdschap over de vondst van dit spoor, voelt hij ook verwarring en angst. Was deze vorm van arbeid niet min of meer een voortzetting van de enkele decennia daarvoor afgeschafte slavernij? Een wreed systeem van onrecht, uitbuiting en racisme? Het verbaast Baay hoe weinig er over deze praktijken bekend is. Net als het leven van Moeinah, is ook het systeem van gedwongen arbeid gehuld in een dikke mist. In de podcast Verborgen Verbanden: een onbekende koloniale erfenis probeert hij het leven van zijn grootmoeder, en daarmee ook de schimmige praktijken van de contractarbeid, aan het licht te brengen.

Twee zijdes

Luisteraars volgen Baay tijdens zijn bezoek aan archieven en bibliotheken en in gesprekken met betrokkenen en experts. Zo interviewt hij Cis van Abbe, kleinzoon van sigarenhandelaar Henri van Abbe (1880-1940), die in 1933 een museum voor hedendaagse kunst stichtte. Van Abbe’s sigarenfabriek was in de eerste helft van de vorige eeuw de grootste afnemer van Deli-tabak. Twee kleinzonen van mensen die elk aan een andere zijde van de Deli-geschiedenis stonden, spreken elkaar: wat wist, of had Henri van Abbe kunnen weten, over de herkomst van ‘zijn’ tabak? Ook gaat Baay langs bij socioloog Jan Breman, kenner op het vlak van gedwongen arbeid in het voormalige Nederlands-Indië. In de archieven blijkt er nauwelijks iets terug te vinden. Baay is benieuwd of Breman meer kan vertellen over wat Moeinah als contractarbeider in Deli ervaren kan hebben.

Erfenis

Met zijn podcast Verborgen Verbanden: een onbekende koloniale erfenis, gemaakt in samenwerking met Aldus’ producties die eerder podcasts als Hier hing een schilderij en Buiten de Muren maakte, reflecteert Reggie Baay op wat het lot van een voorouder die moest werken als contractarbeider, betekent voor hun nazaten nu. En: wat leverde zijn zoektocht op voor onze algemene kennis van ons koloniaal verleden? Vanaf 22 mei 2024 zijn de drie afleveringen van elk twintig minuten te beluisteren in iedere podcastapp.

Tentoonstelling Verborgen Verbanden

De podcast maakt onderdeel uit van de tentoonstelling Verborgen Verbanden, die in maart 2024 opende in het Van Abbemuseum. Hierin ontrafelt het museum zijn eigen oorsprong in het koloniale verleden. Reggie Baay was bij deze expositie betrokken als onderzoeker en curator. In archiefmateriaal, illustraties en audio- en video-interviews ontdekken bezoekers de voorheen verhulde gebeurtenissen op de plantages en de verhalen van verzet door contractarbeiders. Verborgen Verbanden bevindt zich in de kelder van het museum en vormt zo letterlijk en figuurlijk het fundament voor de collectiepresentatie Dwarsverbanden (te zien t/m 2026) op de drie bovenliggende etages. De toevoeging van Verborgen Verbanden biedt een nieuw perspectief op de omstandigheden waarin deze kunstcollectie tot stand kwam.

De podcast Verborgen Verbanden: een onbekende koloniale erfenis is vanuit nu te beluisteren in je favoriete podcast-app.